خبرگزاری شبستان،:قم پژوهی، مجموعه کتاب ها و مقالاتی درباره قم است. این مجموعه شامل یک صد مقاله، در هشت موضوع، به شرح زیر است: حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) و آستانه مقدسه، مزارات و مقابر و مساجد قم، حوزه علمیه قم، رجال قم، تاریخ قم، سفرنامه ها، کتاب شناسی و آثار پراکنده.

در پنجمین مجلد از این شناختنامه – که مفصل تر از همه است- تاریخ قم موضوع تحقیق قرار گرفته و از تاریخ و جغرافیا و مذهب و زندگی اجتماعی مردم در طی قرن ها سخن رفته است.
یکی از عناوین مقالات چاپ شده در بخش اول جلد دوم، نگاشته ای است با عنوان پیشینه فرهنگی- تمدنی قم (از آغاز تاریخ تا برافتادن آل بویه) به قلم محمدهادی خالقی. در این نوشتار، نویسنده با استناد به مهم ترین منابع تاریخی و فرهنگی، گزارشی جامع از سابقه علمی و فرهنگی قم ارائه نموده و تاریخ مذهبی و دینی این شهر مقدس را به دقت بررسی کرده است. بهره گیری از دویست منبع (کتاب و نشریه) تاریخی، حدیثی، ادبی و مذهبی از مهم ترین امتیازات این مقاله است.
 
از دیدگاه نویسنده، بررسی روند شکل گیری نهادها، شخصیت ها، آثار و مکتب های علمی و تأثیرات و تأثرات و تحولات دوره حیات آنها، از مباحث مهم تمدّنی و از مقدمات لازم برای بازشناسی هویت تاریخی- فرهنگی شمرده می شود و قم در برخی ادورا تاریخی از جایگاه علمی بلندی برخوردار بوده و نقش برجسته ای در حیات علمی- فکری جهان اسلام داشته است. همچنان که در ادواری دیگر، به ضعف یا رکود علمی دچار گشته است. کاوش در باب زمینه های رشد و عوامل ضعف و علل رکود علمی این شهر در هر یک از این فراز و فرودها، می تواند افزون بر بهره های تمدنی و پرتو افکنی بر گوشه های تاریک تاریخ، الگو یا عبرتی برای مردم امروز باشد و تاریخ پدران را برای شهروندانِ اکنون شیرین کند.
تاریخ قم پیش از اسلام، محوطه های باستانی قم، قم پس از اسلام، تشیع قم و ادوار حیات علمی قم از فتح اسلامی تا برافتادن آل بویه از جمله مباحثی است که در این مقاله به طور مستند پرداخته شده است.
نویسنده در پایان چنین نتیجه گرفته است:« نمی توان خدمات گسترده و نقش محوری این نخستین حوزه علمی غنی و مستقل شیعه را در توسعه دانش نادیده گرفت. فهرستنامه هایی که به نام آثار علمی قم اشاره کرده اند، تنوع در خور توجهی را در این عرصه نشان می دهند.»
قم پژوهی- شناختنامه قم؛ به کوشش علی بنایی؛ جلد پنجم (تاریخ قم) در دو بخش؛ قم: نور مطاف؛ چاپ اول: 1390؛ در قطع وزیری؛ بخش اول با 470 صفحه و بخش دوم با 495 صفحه منتشر شده است.

خبرگزاری شبستان (لینک اصلی)
دوشنبه 21 فروردین 1391